Η Καθαρή Δευτέρα

Την Καθαρή Δευτέρα (Πρωτονηστίσιμη Δευτέρα και Αρχιδευτέρα) καθαρίζουν τα μαγειρικά σκεύη από τα λίπη με στάχτη. Ο χριστιανός «καθαίρεται» και διατροφικά.Τρώνε λαγάνες (πρόχειρο ψωμί, χωρίς πλήρη ζύμωση), και νηστίσιμα φαγητά (κρασί, ελιές, ταραμά, φρέσκα κρεμμυδάκια). Στην Αθήνα παραδοσιακά εορτάζουν τα κούλουμα, βγαίνοντας στη φύση και πετώντας χαρταετούς. Στον Τίρναβο μαγειρεύουν σε χύτρα σε σταυροδρόμι το μπουρανί (αλάδωτη χορτόσουπα με σπανάκι, ρύζι και ξύδι) και διασκεδάζουν. Η Καθαρά Δευτέρα σηματοδοτεί τη λήξη της αποκριάς και την έναρξη της νηστείας. Η αφετηρία της Σαρακοστής είναι για τη χώρα μας μια ιδιαίτερη μέρα και γιορτάζεται κατά κύριο λόγο με εξορμήσεις στη φύση τρώγοντας διάφορα σαρακοστιανά εδέσματα όπως την παραδοσιακή λαγάνα και την ταραμοσαλάτα, οστρακοειδή, λαχανικά τουρσί και παραδοσιακό χαλβά. Η Καθαρά Δευτέρα ονομάστηκε έτσι από τον χριστιανικό λαό και σημαίνει πνευματική και σωματική “κάθαρση”.

 Επίσης, κατά μια άλλη εκδοχή, ονομάστηκε έτσι επειδή οι νοικοκυρές καθάριζαν τα σκεύη τους όλη μέρα από το φαγοπότι της αποκριάς. Μια χαρακτηριστική λέξη που χρησιμοποιούμε για την Καθαρά Δευτέρα είναι τα Κούλουμα, εννοώντας την Καθαροδευτεριάτικη έξοδος τη φύση και το πέταγμα του χαρταετού. Κατά τον Νικόλαο Πολίτη, πατέρα της ελληνικής λαογραφίας, τα κούλουμα προέρχονται από τη λατινική λέξη Culumus που σημαίνει αφθονία αλλά και το τέλος, δηλαδή το τέλος της αποκριάς. Ότι κι αν σημαίνει όμως η λέξη αυτή, στις μέρες μας είναι ημέρα διασκέδασης, φαγητού και οικογενειακής συνύπαρξης όπου συνηθίζονται οι εκδρομές σε κοντινούς προορισμούς. Άλλωστε είναι μια γιορτή που ταιριάζει περισσότερο στην επαρχία με φόντο τη φύση και το πράσινο.

Η χαρά όλων αλλά ιδιαίτερα των παιδιών είναι το πέταγμα του χαρταετού που θέλει ιδιαίτερη μαστοριά και ιδανικές καιρικές συνθήκες φυσικά. Το πέταμα όμως του χαρταετού δεν είναι ελληνική επινόηση. Ο χαρταετός έχει τις ρίζες του στην Άπω Ανατολή και μια ιστορία 3.000 ετών. Έχει γίνει παιχνίδι για μικρούς και μεγάλους αλλά και σημαντικό βοήθημα στην επιστήμη και τις μεταφορές. Κάποιες πληροφορίες ερμηνεύουν το πέταγμα του χαρταετού σαν την επιθυμία του ανθρώπου να διώξει μακριά το κακό. Δεν είναι γνωστό πότε και που ανέβηκε στον ουρανό ο πρώτος χαρταετός, όμως πιστεύεται ότι οι Κινέζοι έκαναν την αρχή με μια κατασκευή που έμοιαζε στη μορφή των πουλιών. Τα υλικά που χρησιμοποιούσαν τότε ήταν καλάμια μπαμπού για το πλαίσιο και μετάξι για το πανί και την ουρά. Αρχικά πήρε μυθική και θρησκευτική διάσταση ενώ αργότερα χρησιμοποιήθηκε από πολλούς ερευνητές ως επιστημονικό όργανο.
Στην Ευρώπη ο χαρταετός κάνει την εμφάνισή του όχι νωρίτερα από το 1400 μ.Χ. από Ευρωπαίους εξερευνητές που
επέστρεψαν από την Ασία, όμως το θεωρούσαν απλά ένα αβλαβές παιδικό παιχνίδι. Στους αιώνες που ακολούθησαν, η άποψη αυτή άλλαξε δραματικά. Τον 18ο αιώνα άρχισε να φαίνεται χρήσιμος σαν επιστημονικό όργανο. Το 1749 ο Σκωτσέζος μετεωρολόγος Alexander Wilson χρησιμοποίησε χαρταετούς για να ανυψώσει θερμόμετρα μέχρι το ύψος των 3000 ποδών για να καταγράψει τις θερμοκρασιακές μεταβολές σε μεγάλο υψόμετρο. Ύστερα από τρία χρόνια, ο Βενιαμίν Φραγκλίνος εκτέλεσε το διάσημο πλέον σε όλους πείραμα με τον χαρταετό για να αποδείξει ότι
οι αστραπές δεν είναι τίποτε άλλο παρά στατικός ηλεκτρισμός.Όπως και να έχει, το πέταγμα του χαρταετού την Καθαρή Δευτέρα είναι ένα διασκεδαστικό παιχνίδι για μικρούς και μεγάλους, αρκεί να υπάρχουν οι ιδανικές καιρικές συνθήκες.