26 Οκτωβρίου 1912

Η Απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης

Η 26η Οκτωβρίου είναι η πιο σημαντική ημέρα για τη Θεσσαλονίκη, καθώς είναι η γιορτή του πολιούχου της Αγίου Δημητρίου και συνδυάζεται με την επέτειο της απελευθέρωσης της πόλης, το 1912.
Συνοπτικά παραθέτουμε τα παρακάτω ιστορικά γεγονότα: 

Η Θεσσαλονίκη αλώθηκε από τους Οθωμανούς στις 29 Μαρτίου του 1430 και μετά την κήρυξη του Α' Βαλκανικού είχε την ευκαιρία για να απελευθερωθεί.
Τον Οκτώβριο του 1912, μετά την κήρυξη του Α' Βαλκανικού πολέμου με συμμάχους της Ελλάδας την Σερβία και την Βουλγαρία, εναντίον της καταρρέουσας Οθωμανικής αυτοκρατορίας, ο ελληνικός στρατός εφορμώντας από τη Λάρισα, απελευθέρωσε την Ελασσόνα, την Κατερίνη, την Βέροια.
Αρχηγός του ελληνικού στρατού ο διάδοχος Κωνσταντίνος και Πρωθυπουργός ο Ελευθέριος Βενιζέλος.
Ο Ελευθέριος Βενιζέλος, γνωρίζοντας ότι οι Βούλγαροι ήδη κατέλαβαν την Καβάλα και τις Σέρρες, θέλησε ο στρατός να προχωρήσει προς ανατολάς, προκειμένου να προλάβει την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης, ενώ η βασιλική οικογένεια επιθυμούσε να προχωρήσει ο στρατός βόρεια, προς απελευθέρωση του Μοναστηριού για να προλάβει τους Σέρβους που κατέβαιναν νότια.
Ο Βενιζέλος, με την διπλή ιδιότητα του Πρωθυπουργού και του Υπουργού Εθνικής Αμύνης, ήρθε σε ρήξη με το παλάτι και επέμεινε στην άποψή του, στέλνοντας τηλεγράφημα στον αρχηγό του Στρατού Κωνσταντίνο να στραφεί ανατολικά προς Θεσσαλονίκη χωρίς να χάνει χρόνο.
Πραγματικά, ο ελληνικός στρατός, μετά την απελευθέρωση της Βέροιας, στις 20 Οκτωβρίου του 1912 πολιορκεί την πόλη των Γιαννιτσών και κατορθώνει και διασπά το τουρκικό μέτωπο και εισέρχεται στα Γιαννιτσά.

Οι Τούρκοι, οπισθοχωρούν προς την Θεσσαλονίκη και προκειμένου να καθυστερήσουν τον ελληνικό στρατό, καταστρέφουν τις γέφυρες των ποταμών Λουδία, Αξιού και Γαλλικού.
Αγγελιοφόροι αναφέρουν ότι η 2η βουλγαρική μεραρχία βρίσκεται στην πεδιάδα του Λαγκαδά. 
Ο Αξιός τεράστιος και αδιάβατος. Τη νύχτα της 23ης προς 24η Οκτωβρίου 1912 οι ελληνικές εμπροσθοφυλακές απελπίζονται καθ΄ όσον η κατασκευή γέφυρας απαιτεί τουλάχιστον τρείς μέρες και υλικά δεν υπάρχουν. Η Θεσσαλονίκη κινδυνεύει να χαθεί διαπαντός.
Σε μια κίνηση απόγνωσης, στρατιώτες απευθύνονται στα γύρω χωριά, τα Μάλγαρα, τα Κύμινα, τη Χαλάστρα και τη Σίνδο. Η ανταπόκριση των κατοίκων είναι άμεση. Χιλιάδες άνθρωποι προσφέρουν ότι ξύλινο υπάρχει στο σπίτι τους και στο βιός τους, τις βάρκες τους, τα ξύλινα βαρέλια, τις πόρτες από τα σπίτια τους, ακόμα και τις κάσες. Δουλεύουν ασταμάτητα χιλιάδες κόσμου και στρατιωτών, άυπνοι και το πρωί της 24ης Οκτωβρίου 1912 η γέφυρα είναι έτοιμη.
Η διάβαση των ποταμών κρατάει μέχρι το πρωί της 26ης Οκτωβρίου, και από το μεσημέρι της ίδιας μέρας, οι προφυλακές της VII είναι ορατές πλέον από τους πανικόβλητους επιζήσαντες Τούρκους που βρισκόταν σε ακόμη αθλιότερη κατάσταση. Το απόγευμα της 26ης Οκτωβρίου διάσπαρτες ομάδες της 7ης Μεραρχίας μπαίνουν στο Χαρμάνκιοϊ (Κορδελιό) και στα υψώματα του Ευόσμου. Αντίθετα, η ελληνική χωροφυλακή προωθείται και εισέρχεται από τη Δυτική πύλη στη Θεσσαλονίκη.
 Η βουλγαρική 2η Μεραρχία βρίσκεται 4,5 χιλ. μακριά από το κέντρο της πόλης και στρατοπεδεύει τη νύχτα στην περιοχή του σημερινού Τιτάν.

Ο Κωνσταντίνος απέρριψε δύο φορές, τους όρους παράδοσης του Τούρκου αρχιστράτηγου Χασάν Ταξίν Πασά με αποτέλεσμα να χαθεί πολύτιμος χρόνος και να επίκειται η κατάληψη της Θεσσαλονίκης από τον βουλγαρικό στρατό.
Τότε ο Βενιζέλος διέταξε τον Κωνσταντίνο να καταλάβει τη Θεσσαλονίκη χωρίς καθυστέρηση, καθιστώντας τον μάλιστα προσωπικά υπεύθυνο για ενδεχόμενη απώλειά της.
Και γίνεται το θαύμα.
Με σαφέστατη παρέμβαση του Αγίου Δημητρίου ο Χασάν Ταξίμ Πασάς μέσα στη καρδιά των Νεοτούρκων παραδίνει 25.000 Τούρκικο στρατό, 1.000 Αξιωματικούς, 1.200 ίππους και 70 πυροβόλα στους Έλληνες και την ίδια τη Θεσσαλονίκη λέγοντας "από τους Έλληνες την πήραμε, στους Έλληνες θα την παραδώσουμε". και τελικά στις 16:30 το απόγευμα της 26ης Οκτωβρίου 1912 και προ της προελάσεως του ελληνικού στρατού προς τη Θεσσαλονίκη υπογράφεται το πρωτόκολλο παράδοσης της πόλης.

Τότε οι αξιωματικοί ταγματάρχης Βίκτωρ Δούσμανης και λοχαγός Ιωάννης Μεταξάς (ο μετέπειτα πρωτεργάτης του «ΟΧΙ» μαζί με τον γνωστό από τον Μακεδονικό Αγώνα διπλωμάτη Ίωνα Δραγούμη, εισήλθαν νύχτα στην πόλη και στο Διοικητήριο άρχισαν τις τυπικές πλέον διαβουλεύσεις για τη σύνταξη του Πρωτοκόλλου Παράδοσης της Θεσσαλονίκης, το κείμενο του οποίου συνέταξε ο Ίωνας Δραγούμης και μετά κατευθύνθηκε στο ελληνικό Προξενείο (σημερινό Μουσείο Μακεδονικού Αγώνα) όπου μαζί με τον λοχαγό Αθανάσιο Εξαδάκτυλο ύψωσαν τη γαλανόλευκη!

Το ίδιο και στον Λευκό Πύργο ο Αλέξανδρος Ζάννας με κάποιον ναύτη ύψωσαν την ποθητή σημαία στου σταυρού, που σήμαινε και το τέλος της δουλείας 480 ετών για τη Πρωτεύουσα της Μακεδονίας, τη συμβασιλεύουσα, που ήταν και πάλι ελληνική!
Την επομένη, ο ελληνικός στρατός και τμήματα των θρυλικών και ατρόμητων Ευζώνων εισέρχονται πανηγυρικά στην πόλη. Τελείται πανηγυρική δοξολογία στον Ιερό Ναό του Αγίου Μηνά. Είναι συγκλονιστικές οι μαρτυρίες ανθρώπων από την υποδοχή του στρατού. Η πόλη ανοίγει τις πύλες της στους απελευθερωτές.

Η απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης είναι η αρχή του οράματος της μεγάλης Ελλάδας, όραμα που κατέληξε στην μεγαλύτερη τραγωδία του ελληνισμού, στην Μικρασιατική καταστροφή.

Το βράδυ λοιπόν της 26ης Οκτωβρίου 1912 απελευθερώθηκε η Πόλη μας, ημέρα της γιορτής του πολιούχου και προστάτη της, Άγιου Δημητρίου.
Ο Αγ. Δημήτριος έχει συνδέσει το όνομά του με την πόλη αυτή και τιμάται ως πολιούχος, καθ' όσον υπάρχουν μαρτυρίες από θαύματα του Αγίου κατά την περίοδο της πολιορκίας της πόλης ..... Πολύς κόσμος έβλεπε τον Άγιο Δημήτριο στα τείχη της.



 

Αυτά για να μην ξεχνιόμαστε γιατί….

"λαός που δεν σέβεται την ιστορία του

είναι λαός καταδικασμένος να πεθάνει.." 

Τις μνήμες αυτές μας ζωντάνεψε το www.noiazomai.net από το οποίο δανειστήκαμε το βίντεο που προβάλουμε και το ευχαριστούμε.